Kaszuby to region o wyjątkowo silnym poczuciu tożsamości i przywiązaniu do tradycji. Nie inaczej jest w okresie świąt Bożego Narodzenia, kiedy lokalne zwyczaje i obrzędy nabierają szczególnego znaczenia. Na tym obszarze to czas wspólnoty, rodzinnego ciepła i duchowego skupienia. Są pełne symboli i rytuałów przekazywanych z pokolenia na pokolenie. W tym artykule przyjrzymy się, jak wygląda ten wyjątkowy czas w tym regionie i co go wyróżnia na tle innych miejsc.
Gòdë, bo tak na Kaszubach nazywany jest cały okres świąt Bożego Narodzenia, rozpoczynają się wraz z Adwentem i trwają aż do 6 stycznia, czyli święta Trzech Króli. Przez ten czas w kaszubskich domach panuje nastrój skupienia, spokoju i oczekiwania. Dla mieszkańców regionu święta mają bowiem głęboki wymiar religijny i silnie osadzony w lokalnej kulturze. Wiara, tradycja i przywiązanie do ziemi tworzą tu jedno.
Święta w tym regionie to również czas, gdy szczególnie mocno odczuwa się Kaszubską gościnność. Domy stają się otwarte, a odwiedziny krewnych i przyjaciół traktuje się jako nieodłączny element tradycji.
Jeśli chcą Państwo poczuć prawdziwy klimat kaszubskich świąt, zapraszamy do nas. Święta w hotelu na Kaszubach to doskonała okazja, aby odpocząć, nie martwiąc się o przygotowania i codzienne obowiązki. W ramach naszego pakietu przygotowaliśmy m.in. uroczystą kolację wigilijną, świąteczne atrakcje dla całej rodziny oraz relaks w strefie SPA i Wellness.
Na Kaszubach okres Bożego Narodzenia do dziś pełen jest dawnych obrzędów i symboli. Mimo upływu czasu wiele z nich pozostało żywych, nadając świętom wyjątkowy, lokalny charakter. Najpowszechniejsze z nich to:
Na Kaszubach przygotowania do świąt zaczynają się już w adwencie. Podzielić go można na kilka etapów, z których jak wszędzie najważniejszy jest czas od 24 do 26 grudnia.
Okres adwentu na Kaszubach nie różni się od pozostałych regionów Polski. Dla mieszkańców to przede wszystkim czas duchowego przygotowania na święta Bożego Narodzenia. W tym czasie uczestniczą oni w porannych mszach roratnich, skupiają się na modlitwie i refleksji, a jednocześnie powstrzymują się od zabaw i muzyki.
Gdy zbliża się czas świąt, dochodzą też przygotowania materialne. Dokładnie sprząta się mieszkania, kupuje prezenty i produkty na kolację wigilijną i świąteczny obiad oraz tworzy dekoracje, które później zostaną powieszone na choince.
Okres wspólnego strojenia choinki na Kaszubach to ważny moment budowania rodzinnej atmosfery świąt. Zwyczaj ten wprowadzono w regionie już na początku XX w. Wcześniej w domach stawiano snop słomy lub zboża jako symbol obfitości. Tradycyjnie „dankę” (kaszubska nazwa drzewka), strojono dopiero w dzień wigilii. Ozdoby stanowił zaś m.in. papierowe łańcuchy, słoma, jabłka, ciasteczka, czy świeczki. Dziś drzewko w wielu domach można spotkać już znacznie wcześniej. Często jednak nadal w samym jego strojeniu uczestnicy cała rodzina.
Dom dekoruje się również innymi ozdobami. Przykładem mogą być tutaj wieńce adwentowe, czy szopka stojąca pod choinką.
Kolacja wigilijna na Kaszubach ma bardzo uroczysty i rodzinny charakter. Zasiada się do niej, gdy na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka. Wcześniej wszyscy dzielą się opłatkiem i wspólnie się modlą. Pod obrusem zawsze znajduje się również sianko umieszczane tam na pamiątkę narodzin Jezusa w stajence. Przy stole zaś stawia się dodatkowe nakrycie dla niespodziewanego gościa.
Tradycyjnie kolacja wigilijna składa się z postnych potraw. Na stole pojawia się karp, śledź, kapusta z grzybami, barszcz z uszkami oraz zupa z suszonych owoców. Każde danie ma symboliczne znaczenie i często jest przygotowywane według przepisów przekazywanych w rodzinie od pokoleń. Całość dopełnia wspólne śpiewanie kolęd i rozmowy, które trwają często do późna.
Po kolacji nadchodzi moment, na który czekają szczególnie najmłodsi – wręczanie prezentów. Na Kaszubach podarunki przynosi Gwiazdor, czyli postać o charakterystycznym stroju i dzwonku w ręku. Dzieci, by otrzymać upominek, muszą zaśpiewać kolędę lub wyrecytować wiersz.
Pasterka na Kaszubach to jeden z ważniejszych momentów świąt Bożego Narodzenia. Po zakończeniu kolacji wigilijnej całe rodziny wyruszają do kościoła, często wspólnie z sąsiadami. Nocna msza ma wyjątkowy charakter. Przypomina o oczekiwaniu pasterzy na narodziny Chrystusa i podkreśla wspólnotowy wymiar świątecznego czasu. W wielu miejscowościach uczestnictwo w Pasterce to tradycja przekazywana z pokolenia na pokolenie.
Dzień Bożego Narodzenia w regionie spędza się w gronie najbliższych. Rozpoczyna się od uroczystego śniadania. Następnie rodziny odwiedzają krewnych i sąsiadów, kontynuując świętowanie przy wspólnym stole. W domach rozbrzmiewa zaś śpiewanie kolęd.
Kaszubska kuchnia wigilijna łączy prostotę z bogactwem smaków wywodzących się z natury. W wielu domach do dziś przygotowuje się potrawy zgodne z tradycją przodków. Na stołach królują ryby, suszone owoce, grzyby, mak i miód, czyli składniki ściśle związane z kaszubską ziemią. Najczęściej pojawiające się potrawy to m.in.:
Gwiazdor to postać fikcyjna, wywodząca się z ludowej tradycji, znacznie starsza od współczesnego wizerunku świętego biskupa z Miry. Nosi kożuch, futrzaną czapę, często ma twarz przyczernioną sadzą i trzyma w ręku dzwonek lub rózgę. Przychodzi z workiem pełnym prezentów, ale zanim je rozda, sprawdza, czy dzieci były grzeczne – muszą zaśpiewać kolędę lub wyrecytować wiersz. W przeciwieństwie do Świętego Mikołaja, który jest symbolem łagodności, Gwiazdor ma bardziej surowy, ludowy charakter.
„Gwiżdże”, zwane też „Gwiôzdkami”, to kaszubskie grupy kolędnicze, które w okresie świątecznym odwiedzają domy, niosąc radość i życzenia. Przebierańcy wcielają się w różne postacie – mogą to być zwierzęta (koza, bocian, niedźwiedź), postacie ludzkie (baba, dziad, żołnierz) czy symboliczne (diabeł, śmierć).
Tak, choć dziś dzieje się to rzadziej niż dawniej. W niektórych kaszubskich wsiach i mniejszych miejscowościach grupy Gwiôzdek wciąż pojawiają się w wigilijny wieczór, odwiedzając mieszkańców z kolędą i życzeniami. W innych miejscach zwyczaj ten przeniósł się do szkół, domów kultury i lokalnych wydarzeń, gdzie kolędnicy występują w ramach podtrzymywania tradycji.
Święta Bożego Narodzenia na Kaszubach to czas, w którym religijność, tradycja i rodzinne spotkania tworzą wyjątkową całość. Mieszkańcy regionu od pokoleń kultywują zwyczaje, które nadają temu okresowi niepowtarzalny charakter. Choć wiele obrzędów przybrało dziś nowoczesną formę, ich sens pozostał ten sam: pielęgnowanie wspólnoty, wiary i kaszubskiego ducha.